Wàt gaan we doen?

Laat ik maar meteen met de deur in huis vallen: er wordt mijns inziens niet genoeg gepraat over wat we precies gaan doen aan de huidige recessie. Begrijp me goed: fantastische stimuleringspakketten en geldverruimingen zijn goede instrumenten om de business cycli te dempen. Maar de vraag wat er precies gestimuleerd moet worden blijft netjes in het midden. Jammer.

Zelfs het IMF sluit een V-vorm recessie uit. V-vorm betekent in dit verband een korte hevige teruggang met terugvering naar het oude niveau. Andere experts spreken over een L-shaped recessie. Mag u zelf bedenken wat dat betekent. Ik ben nu al benieuwd hoe de wereld er uit zit aan de voet van de L.

Ik neem u mee naar het huidig geld beleid. De rente laag gemaakt om de economie te stimuleren. Ook hier geen discussie over wat er dan geïnvesteerd moet gaan worden. We kunnen wel zien wat er geïnvesteerd werd in het afgelopen kwartaal. In ieder geval minder in bijna alle segmenten. Opvallend vind ik de ruime terugloop in investeringen in grondstoffen. Simpel gezegd zijn grondstoffen de basis van de reële economie. Terwijl de liquiditeit wordt aangewend de oude kapitalistische constructies te blijven stutten wordt de reële economie even vergeten. Ik ontken niet het verband tussen de virtuele en de reële economie maar de huidige stimulering is mij veel te virtueel en onzichtbaar.

Wat dan wel? Discussies over hoe om te gaan met onze aardkloot. Welke grondstoffen gebruiken we waar voor? Op welke vormen van duurzame energie zetten we in? Als we hier niet over na gaan denken worden we gepasseerd door de werkelijkheid zonder dat we er erg in hebben.

Kapitalisme van het Oosten

In 2001 schreef David Smick in een artikel met als titel: “consumer of last resort”. Hij bedoelde hier mee dat de wereld economie een consument nodig heeft voor haar producten die zij voort brengt. De Verenigde Staten hebben deze rol toen serieus genomen en via slimme financiële constructies deze functie nog een redelijke tijd vervuld. Financial Times journalist Martin Wolf zette hier in 2007 vraagtekens bij. Hij schreef in de veelzeggende titel “Why the credit squeeze is a turning point for the world” al dat de Amerikaanse kapitalistische truck wel eens zou kunnen stoppen.

Het behoeft geen betoog dat er in 2008 structurele veranderingen op macro-economisch toneel zijn gekomen. De vacature van de consument is nog steeds actueel. Momenteel wijzen veel mensen naar de Verenigde Staten als de trigger voor de wereldeconomie. Anderen, zoals bijvoorbeeld de bekende belegger Soros denken dat China, ondanks exportafhankelijkheid, de nieuwe motor moet zal worden. Als we het macro-economisch gedrag van China bekijken zien we een voorzichtig opererende central overheid. Dit is zichtbaar in het lage aandeel van consumptie in het BBP, slechts 50% (vgl. de VS met 70%).

In een analyse uitgevoerd in mijn paper blijkt dat op micro-niveau wel degelijk een meer consumerende en dus wereldeconomie stimulerende China bestaat. Uit intra-regionale data over 2002 tot 2006 blijkt dat Chinezen de potentie hebben nieuwe kapitalisten te zijn.
In figuur 1 zijn combinaties van inkomen en consumptie uiteengezet.

Figuur 1: Verhouding inkomen en consumptiegraad
Wanneer we het besteedbaar inkomen uitzetten tegenover de consumptiegraad valt op dat arme provincies relatief veel consumeren. Dit is te verklaren doordat arme mensen relatief veel van hun inkomen letterlijk consumeren. Rijkere provincies laten een daling zien in consumptiegraad. Het belangrijkste waargenomen effect is echter dat als het inkomen dusdanig toeneemt de consumptie weer gaat stijgen. Het nieuwe kapitalisme is geboren in het Oosten. Ook de centrale bank van China probeert de Chinese middenstand aan het consumeren te krijgen. Als de overheid er ook nog in slaagt de burgers op een geleidelijke manier welvaart te bezorgen via bijvoorbeeld aandelen in staatsbedrijven lijkt niets een kapitalistisch oosters feestje in de weg te staan….