Angst

Haastig vlieg ik de trappen af. Nog in gedachten verzonken over mijn onderzoek loop ik met grote passen naar mijn office ergens in het midden van het land. “Wie is de heerser van deze wereld?” roept een vriendelijke stem naast mij. Ik kijk op en zie dat een kleine vriendelijke man met snelle pasjes naast mij meeloopt. Ik besluit wat tijd te nemen voor deze man. Hoopvol kijkt hij mij aan en begint nog meer vragen te stellen. Meelijwekkend kijk ik terug en vraag me ondertussen af waar hij heen wil. “Je denkt zeker dat God de baas is over deze wereld he?” “Nou, de bijbel zegt dat demonen de baas zijn” “je moet je bijbel nog maar eens goed lezen!” Dit gaat een tijdje zo door tot dat ik denk: Genoeg gel*lt “Jezus heeft het kwaad overwonnen en in die vrijheid kan je leven” zeg ik. Beteutert kijkt hij mij aan. De zekerheid waarmee hij daarnet nog probeerde zijn boodschap over te brengen lijkt verdwenen voor een andere angst.
Ondertussen lopen we een stukje verder en probeert hij zijn positie te herstellen. “je kan beter contact opnemen met dit adres” al wijzend op een verfrommeld blaadje in zijn handen. “Zij zullen je wel vertellen hoe het zit”
Krijg nou wat denk ik: ik zit toch met jouw te praten? Ik vraag hem om zijn emailadres. Hij heeft zogenaamd geen pen bij zich. Na enig aandringen tot aan mijn kantoor meldt hij stotterend zijn email adres. Ik neem afscheid en wens hem een fijne dag toe. Werk aan de winkel voor Jezus.

Agri Italiano

Eerst “redde” het Fiat concern het Amerikaanse Chrysler van haar ondergang door een belang van 20% te nemen. De baas van Fiat ziet kansen voor het combineren van afzetnetwerken maar ook productie capaciteiten. Deze week werd bekend dat de “krachten” van Fiat zich niet beperken tot Chrysler. Zelfs het Europese deel van GM, o.a. Opel zou er ook nog wel bijpassen. Kwartetten op het hoogste niveau.

Bovenstaande is een van de dingen die gebeurt bij een recessie: consolidatie. Maar hoe kan een bedrijf als Fiat opeens wel Amerikaanse giganten helpen? Volgens sommigen is Fiat slechts een dekmantel voor verdergaande overheidssteun aan een sector in een terminale fase.
Andere analisten voorzien dat het Fiat concern zich wil richten op de automarkt van na de crisis door zich te ontpoppen tot een global player. Om deze focus te verwezenlijken zouden eventuele andere takken van Fiat verkocht moeten worden speculeren analisten op bloomberg.com. Voor de techneuten: we hebben het over de blauwrode reus CNH. Deze agri-mannen genereren 20% van de omzet van het huidige Fiat concern tegen een redelijke winstmarge. Op de balans vertegenwoordigen deze activiteiten echter 30% waardoor een eventuele herschikking niet geheel uit te sluiten is.

Wàt gaan we doen?

Laat ik maar meteen met de deur in huis vallen: er wordt mijns inziens niet genoeg gepraat over wat we precies gaan doen aan de huidige recessie. Begrijp me goed: fantastische stimuleringspakketten en geldverruimingen zijn goede instrumenten om de business cycli te dempen. Maar de vraag wat er precies gestimuleerd moet worden blijft netjes in het midden. Jammer.

Zelfs het IMF sluit een V-vorm recessie uit. V-vorm betekent in dit verband een korte hevige teruggang met terugvering naar het oude niveau. Andere experts spreken over een L-shaped recessie. Mag u zelf bedenken wat dat betekent. Ik ben nu al benieuwd hoe de wereld er uit zit aan de voet van de L.

Ik neem u mee naar het huidig geld beleid. De rente laag gemaakt om de economie te stimuleren. Ook hier geen discussie over wat er dan geïnvesteerd moet gaan worden. We kunnen wel zien wat er geïnvesteerd werd in het afgelopen kwartaal. In ieder geval minder in bijna alle segmenten. Opvallend vind ik de ruime terugloop in investeringen in grondstoffen. Simpel gezegd zijn grondstoffen de basis van de reële economie. Terwijl de liquiditeit wordt aangewend de oude kapitalistische constructies te blijven stutten wordt de reële economie even vergeten. Ik ontken niet het verband tussen de virtuele en de reële economie maar de huidige stimulering is mij veel te virtueel en onzichtbaar.

Wat dan wel? Discussies over hoe om te gaan met onze aardkloot. Welke grondstoffen gebruiken we waar voor? Op welke vormen van duurzame energie zetten we in? Als we hier niet over na gaan denken worden we gepasseerd door de werkelijkheid zonder dat we er erg in hebben.

Kapitalisme van het Oosten

In 2001 schreef David Smick in een artikel met als titel: “consumer of last resort”. Hij bedoelde hier mee dat de wereld economie een consument nodig heeft voor haar producten die zij voort brengt. De Verenigde Staten hebben deze rol toen serieus genomen en via slimme financiële constructies deze functie nog een redelijke tijd vervuld. Financial Times journalist Martin Wolf zette hier in 2007 vraagtekens bij. Hij schreef in de veelzeggende titel “Why the credit squeeze is a turning point for the world” al dat de Amerikaanse kapitalistische truck wel eens zou kunnen stoppen.

Het behoeft geen betoog dat er in 2008 structurele veranderingen op macro-economisch toneel zijn gekomen. De vacature van de consument is nog steeds actueel. Momenteel wijzen veel mensen naar de Verenigde Staten als de trigger voor de wereldeconomie. Anderen, zoals bijvoorbeeld de bekende belegger Soros denken dat China, ondanks exportafhankelijkheid, de nieuwe motor moet zal worden. Als we het macro-economisch gedrag van China bekijken zien we een voorzichtig opererende central overheid. Dit is zichtbaar in het lage aandeel van consumptie in het BBP, slechts 50% (vgl. de VS met 70%).

In een analyse uitgevoerd in mijn paper blijkt dat op micro-niveau wel degelijk een meer consumerende en dus wereldeconomie stimulerende China bestaat. Uit intra-regionale data over 2002 tot 2006 blijkt dat Chinezen de potentie hebben nieuwe kapitalisten te zijn.
In figuur 1 zijn combinaties van inkomen en consumptie uiteengezet.

Figuur 1: Verhouding inkomen en consumptiegraad
Wanneer we het besteedbaar inkomen uitzetten tegenover de consumptiegraad valt op dat arme provincies relatief veel consumeren. Dit is te verklaren doordat arme mensen relatief veel van hun inkomen letterlijk consumeren. Rijkere provincies laten een daling zien in consumptiegraad. Het belangrijkste waargenomen effect is echter dat als het inkomen dusdanig toeneemt de consumptie weer gaat stijgen. Het nieuwe kapitalisme is geboren in het Oosten. Ook de centrale bank van China probeert de Chinese middenstand aan het consumeren te krijgen. Als de overheid er ook nog in slaagt de burgers op een geleidelijke manier welvaart te bezorgen via bijvoorbeeld aandelen in staatsbedrijven lijkt niets een kapitalistisch oosters feestje in de weg te staan….

No words

The wise man said just walk this way
To the dawn of the light
The wind will blow into your face
As the years pass you by

Hear this voice from deep inside
It’s the call of your heart
Close your eyes and you will find
The passage out of the dark

He found his’

Dutch smart-swap?

Natuurlijk: het gaat nog niet heel lekker met de kredietcrisis. Verliezen door afboekingen, ontslagen, nieuwe rondes overheidssteun en ga zo maar door. Maar valt het niet allemaal mee? Een aantal controleerbare feiten aangevuld met een hoopvolle conclusie.

Herinnert u zich nog de protesterende aandeelhouders van ABN-AMRO in 2007? Een stel rebelse investeerders vanuit Londen, die werkten onder de naam The Children Investment Fund (TCI). Hun boodschap: de som van de opgehakte delen van ABN-Amro bedraagt meer dan de waarde van het hele consortium .
Gelukkig zou ING de Nederlandse eer kunnen redden. Weg met die rovende Schotten, Spanjaarden en Belgen. Maar nee, ING’s experts oordeelden anders: ABN-Amro werd uiteindelijk opgesplitst in drie delen: Royal Bank of Scotland (RBS), Fortis en Banco Santander kregen ieder een deel.
Vervolgens sloeg de kredietcrisis toe, de gevolgen zijn bekend. Fortis is gecrashed, Banco Santander bevindt zich in een uitermate slechte positie, om over de situatie van RBS maar te zwijgen. Laatstgenoemde draait nu op voor de verliezen van het internationale deel van ABN-Amro, deze zijn berekend op 13 miljard euro, resulterend in een totaal van 31 miljard verlies voor RBS . De afschrijving van 13 miljard euro valt in het niets bij de verliezen geleden door ING.
Morrende aandeelhouders zijn mogelijk niet de oorzaak, maar vormen het schild en alibi waaronder ABN-Amro van haar toxische verplichtingen in Amerikaanse hypotheekmarkt af kon komen. Zogezien was het een briljante van de Nederlanders bankiers ABN-Amro te laten kopen door RBS en Santander en Fortis zodat het NL’se deel weer aan haar opbouw kan beginnen. De tranen van Bos zouden dus best eens krokodillentranen kunnen zijn.

The Pearl in the Land of the Dragons

De laatste weken in Hong Kong zijn voorbij gevlogen, en ik ben momenteel al weer een weekje in Nederland. Wat heeft deze jongen eigenlijk gedaan in dat verre vreemde China? Wat heeft hij gezien, wat heeft hij geleerd van de cultuur? Wat neemt hij mee? Dit verhaal is uiteraard gebaseerd op slechts eigen ervaringen.

Inderdaad, Chinezen zijn anders dan westerse mensen. In gesprekken met locals blijkt dat de kloof tussen de bevolkingsgroepen wederzijds is. Chinezen begrijpen westerlingen niet en vice versa. Iemand die ik ontmoette omschreef het als volgt: Chinezen laten niet snel zien wat hun intenties zijn. Met andere woorden: je weet nooit waar je echt aan toe bent. Verder zijn ze veel meer afwachtend en zien ze bewust of onbewust westerlingen als “hogere” mensen. Ze proberen in alles het westerse te kopiëren of the imiteren.
Verder merkte ik in gesprekken met Chineze mensen dat sommigen “feeling”, “touch” of “clou” missen; simpelweg doordat ze zichzelf niet permitteren na te denken.
Een ander punt is dat hun “eer” of “face” heel belangrijk is. Dit is het beste uit te leggen dat ze het lastig vinden fouten toe te geven omdat ze het persoonlijk zwaar aantrekken. Direct zijn is dus not done (een van mijn vele leermomentjes).

Hong Kong is een aparte stad binnen China. Het is veel rijker dan China en zit vol met westerse bedrijven, met name banken. De mensen spreken er een Chineees dialect: het kantonees. Deze taal is voor mij niet te leren: gewoon Chinees zou nog eerder haalbaar zijn. Ik ben geen westerling tegen gekomen die kantonees spreekt: wel heel veel Chinees sprekende westerlingen.
Een veelgehoorde kreet is dat China de wereldeconomie gaat overnemen. Natuurlijk, ze doen het goed qua wereldhandel: hun munt de Renminbi werd de afgelopen jaren fors meer waard. En inderdaad, ze laten indrukwekkende groeicijfers zien. De keerzijde is echter dat het land hopeloos inefficiënt is. Om sociale onrust te voorkomen zijn er kunstmatige baantjes gecreëerd. Zo zijn er mensen die de hele dag de liftknopjes voor je bedienen etc. Er wordt geschat dat vanwege de inefficiëntie de economisch groei minimaal 7% moet bedragen om quitte te draaien. Tegelijk heeft China enorme bedragen te besteden, zie bijvoorbeeld het aangekondigde draconische stimuleringsplan. In de gaten houden dus.

Tot slot nog een paar algemene opmerkingen. Vergeet niet dat China een totaal ander bestuurlijk systeem heeft. Recentelijk zei de premier van China: “Je weet nooit wat de VS wil, er spreek iedere keer iemand anders. Dat komt door hun gekke democratische systeem”. Deze uitspraak symboliseert voor mij ook hoe Chinezen denken en leven. Ze leven niet in vrijheid, maar binnen duidelijk afgebakende grenzen. Lekker duidelijk en makkelijk. Het ontbreken van vrijheid zoals wij die kennen kan je ontdekken door Chineze kranten of websites te lezen. Pure propaganda, zou je kunnen zeggen, maar misschien is het huidige systeem wel de enige om de 1.3 miljard mensen op een fatsoenlijke manier bij elkaar te houden (Tibet, Taiwan). China: een communistische tijger met de scherpe tanden van het kapitalisme.